BAC KAN: CÔNG TRÌNH THUỶ LỢI CHỜ WB8

Trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, nhiều công trình thủy lợi được xây dựng trên 30 năm, thậm chí hơn 60 năm đã xuống cấp, mất an toàn cần được sửa chữa, nâng cấp.

Chỉ có khoảng 20.000 ha đất nông nghiệp của Bắc Kạn, tức chưa đến 50% được tưới bằng hệ thống thủy lợi. Ảnh: Toàn Nguyễn.

Thiếu công trình thủy lợi
Bắc Kạn là tỉnh miền núi, có hơn 80% người dân sống bằng nghề sản xuất nông, lâm nghiệp với tổng diện tích gần 486.000 ha. Đất sản xuất nông nghiệp hơn 44.000 ha (chỉ chiếm khoảng 9%). Nhưng diện tích đất được cấp nước từ các công trình thủy lợi chưa đến 50%. Do đó, người dân chủ yếu sống dựa vào nước mưa hoặc các loại cây công nghiệp khác thay vì trồng lúa.

Các xã thiếu nước tưới của tỉnh Bắc Kạn là các xã Sỹ Bình, Vũ Muộn, Cao Sơn, huyện Bạch Thông; Hiệp Lực, Thượng Quan, Đức Vân, Bằng Vân, Cốc Đán của huyện Ngân Sơn; và một số xã khác của các huyện Ba Bể, Pác Nặm, Na Rì.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng không đầu tư các công trình thủy lợi ở các địa phương nêu trên. Nhưng vấn đề mấu chốt nhất là ngân sách của tỉnh Bắc Kạn rất ít. Phải dựa vào nguồn lực đầu tư của Trung ương và các tổ chức tài trợ.

Bắc Kạn là một tỉnh nghèo. Cơ sở hạ tầng còn thiếu, cơ sở hạ tầng nông thôn chưa được đầu tư. Đặc biệt, hệ thống thủy lợi phục vụ sản xuất chủ yếu là các hồ chứa nước nhỏ, chưa đáp ứng yêu cầu sản xuất nông nghiệp. Do đó, nông dân gặp nhiều khó khăn trong sản xuất nông nghiệp do phụ thuộc vào nguồn nước mưa tự nhiên.

Với số tiền lên tới hàng nghìn tỷ đồng từ các nguồn vốn của Chính phủ, từ các Chương trình 135, 30a, 3PAD, hay vốn vay từ ngân hàng ADB ... tỉnh Bắc Kạn đã quy hoạch và xây dựng các công trình thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Đập hồ Nà Đồn, xã Thanh Vân, huyện Chợ Mới bị sụt lún. Ảnh: Toàn Nguyễn.

Qua 20 năm xây dựng và phát triển, tỉnh Bắc Kạn đã đầu tư xây dựng một số công trình thủy lợi có quy mô công suất từ vài trăm ha trở lên như hồ Đèo Bút, hồ Thôm Trào (Chợ Mới), hồ Bản Chang (Ngân Sơn), Đập Vàng Giàng, cụm công trình thủy lợi Đông Nam Bộ, công trình thủy lợi Nam Cường (Chợ Đồn), công trình thủy lợi Cẩm Bằng, hồ Khuổi Khế (Na Rì), hồ Nậm Cắn (TP Bắc Kạn)… Ngoài ra, còn hàng nghìn công trình khác. các công trình kênh đào.

Nhiều công trình thủy lợi mất an toàn
Ông Nguyễn Trọng Uyên, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bắc Kạn cho biết, hiện nay các hồ chứa thủy lợi trên địa bàn tỉnh vẫn đang vận hành, cơ bản đáp ứng được lượng nước tưới cho cây trồng.

Tuy nhiên, công trình được xây dựng từ những năm 80 của thế kỷ trước nên có dấu hiệu xuống cấp theo thời gian. Đặc biệt trong những năm gần đây, do biến đổi khí hậu, thời tiết diễn biến khó lường nên các công trình thủy lợi có nguy cơ mất an toàn đập rất cao, có nguy cơ gây thiệt hại về tính mạng, tài sản của nhân dân. Ngoài 5 công trình đang sửa chữa, một số hồ chứa thủy lợi đang xuống cấp chưa có kinh phí sửa chữa.

Hồ Nà Đồn thuộc xã Thanh Vân, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn được xây dựng từ năm 1986. Sau gần 40 năm xây dựng, khai thác và sử dụng, đến nay tuyến đập chính đã bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng.

Cũng tại xã Thanh Vân, một hồ thủy lợi khác là hồ Tân Minh đang tưới cho diện tích gần 46 ha đất nông nghiệp. Công trình hiện tại cũng xuống cấp như mặt đập nhiều vị trí sụt lún, mái hạ lưu không có rãnh thoát nước mặt.

Đập Khuôn Sao, Xã Như Cố, Huyện Chợ Mới. Ảnh: Toàn Nguyễn.

Hồ thủy lợi Khuôn Sao ở xã Như Cố được xây dựng từ năm 1990 và được sửa chữa một lần vào năm 2015. Đập rộng 3,5m đã được gia cố nhưng hiện đã xuống cấp. Cần hoàn thiện lại mặt đập để đảm bảo thuận tiện cho công tác quản lý vận hành. Mái hạ lưu không có rãnh thoát nước mặt, không có cọc đá thoát nước để thấm vào thân đập.

WB8 giúp tỉnh Bắc Kạn bảo vệ hàng nghìn ha đất nông nghiệp
Theo ông Uyên, nhiều công trình thủy lợi ở Bắc Kạn cần được sửa chữa, nâng cấp gấp. Tỉnh còn khó khăn nên không bố trí được vốn từ ngân sách địa phương. Vì vậy, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tham mưu UBND tỉnh đề xuất nguồn vốn hỗ trợ từ Dự án Cải tạo và nâng cao an toàn đập - WB8 (của Ngân hàng Thế giới).

Trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn hiện có 34 hồ chứa thủy lợi và khoảng 2.400 hồ đập, hệ thống kênh mương, trạm bơm nhỏ phục vụ tưới tiêu cho khoảng 20.000 ha đất nông nghiệp. Từ giữa năm 2020 đến nay, Sở NN & PTNT tỉnh Bắc Kạn đã tiến hành kiểm tra chi tiết từng công trình thủy lợi.

Qua kiểm tra, các hồ thủy lợi vừa và lớn vận hành tốt, không có nước thấm qua thân đập, đảm bảo lượng nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, tình trạng mất an toàn đã xuất hiện giữa các công trình thủy lợi nhỏ được xây dựng cách đây hơn 30 năm, thậm chí 60 năm. Có 9 công trình bị hư hỏng, 4 hồ bị sập mái đập, sạt lở thượng, hạ lưu; 3 hồ bị ngập thân đập gây mất an toàn cao.

Nguồn: nongnghiep

Tác giả: Toàn Nguyễn
Dịch bởi Hà Phúc