Cây tre Việt Nam và tiềm năng còn 'ngủ yên'

Vật liệu tái tạo cho tương lai

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tổng diện tích trồng tre của Việt Nam đạt gần 1,6 triệu ha, phân bố chủ yếu ở các tỉnh thành. Có 37 tỉnh có diện tích trồng trên 10.000 ha. Mỗi năm Việt Nam khai thác 500 - 600 triệu cây tre, nứa, tổng sản lượng khoảng 2,5 - 3 triệu tấn. Giá trị xuất khẩu tre đạt 300-400 triệu USD / năm và 25% sản lượng được xuất khẩu sang Mỹ. Hàn Quốc và Nhật Bản cũng là những nước nhập khẩu tre lớn của Việt Nam với tỷ trọng xấp xỉ 15% mỗi nước. Với xu hướng tiêu dùng xanh và tiêu dùng bền vững, các sản phẩm từ tre đang ngày càng được ưa chuộng trên thị trường.

Có thể nói tre là nguyên liệu tái sinh của tương lai vì nó có tốc độ sinh trưởng và trưởng thành nhanh nhất trong các loại cây, chỉ từ 3 đến 5 năm. Một điều nữa là tre có thể tự tái sinh mà không cần phải trồng lại sau khi thu hoạch, và không cần chăm sóc nhiều hay thuốc trừ sâu để phát triển.

Tre là loại cây nổi tiếng về khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu vì có thể hấp thụ lượng CO ₂ lớn hơn nhiều , cụ thể gấp 1,5-2 lần và thải ra lượng oxy nhiều hơn 35% so với bất kỳ loại cây nào trong một vòng đời sinh trưởng. Tre cũng có thể trở thành nguyên liệu cho nhiều thứ, từ các vật dụng thông thường như sổ tay, chai nước, quần áo, đồ đạc và ngoại thất đến các thành phần sinh học, nhiên liệu sinh học, mỹ phẩm, dược phẩm cũng như thực phẩm như măng, bia, rượu.

Theo Đề án phát triển bền vững và toàn diện chuỗi giá trị tre Việt Nam, thị trường tre thế giới ngày càng phát triển. Thị trường tre thế giới có quy mô 57,8 tỷ USD vào năm 2021 và dự kiến đạt 82,9 tỷ USD vào năm 2028.

Trung Quốc hiện là quốc gia đứng đầu về xuất khẩu tre trên thế giới, tiếp theo là EU, Philippines, Canada, Mexico và Việt Nam. Các nhà nhập khẩu tre lớn nhất bao gồm EU, Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc.

Có vị thế nhất định trong số các nước có thế mạnh về ngành tre, nứa, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang các thị trường Nhật Bản, Mỹ, EU. Tuy nhiên, về giá trị xuất khẩu, có tới 65% lượng tre xuất khẩu là nguyên liệu thô chưa qua chế biến và thiếu các sản phẩm công nghiệp có giá trị cao.

Chương trình hai tỷ cây tre

Công ty Cổ phần Đầu tư Sunstar (SStar JSC) đang có kế hoạch trồng hai tỷ cây tre với tổng diện tích lên đến 500.000 ha. Diện tích trồng sẽ trải dài từ các tỉnh miền núi phía Bắc đến toàn bộ miền Trung. Đây là những tỉnh có khí hậu thích hợp cho việc trồng tre.

Ngoài giống trúc phổ biến là dendrocalamus barbatus, SStar JSC sẽ kết hợp trồng cây trúc vĩ có tên khoa học là dendrocalamus asper hay còn gọi là tre Mạnh Tông. Doanh nghiệp hiện đang trồng thử nghiệm 20 ha tre Mạnh Tông tại tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi.

Các nghiên cứu cho thấy tre có thể trưởng thành rất nhanh. Chỉ trong 3 tháng một cây tre có thể đạt chiều cao từ 15-20m. Và tre trồng ở Việt Nam có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới vì có thể mọc ở mọi loại đất của vùng đất này. Đó là một lý do khác tại sao tre Việt Nam có thể hấp thụ nhiều khí CO ₂ và tạo ra nhiều ôxy hơn.

Tuy nhiên, phải mất 3 năm tre mới thực sự trưởng thành trong lõi và đủ tuổi để sử dụng làm nguyên liệu. Một bụi tre từ khi trồng đến khi thu hoạch sẽ mất 6 - 7 năm. Và để tre trưởng thành thành bụi lớn, đủ khai thác 30% mỗi năm thì phải mất 9-10 năm. Vì vậy, chương trình cây tre hai tỷ của SStar JSC sẽ kéo dài trong 10 năm.

Giúp nông dân kiếm tiền từ tre

Theo ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Tổng Giám đốc Công ty CP SStar, trồng tre không chỉ là cách giúp nông dân xóa đói, giảm nghèo mà còn làm giàu cho quê hương cũng như những vùng đất nghèo, khó nhất của Việt Nam. “Chúng tôi hỗ trợ cho các gia đình hiện đang hợp tác với nhà máy chế biến tre ở Thanh Hóa, những người đã từng kiếm được dưới 100.000 đồng / ngày. Giờ người dân ở đây có thể thu nhập từ 500.000 - 1 triệu đồng / ngày ”.

Công ty hiện có thể tiêu thụ 2.000 tấn tre mỗi ngày cho người dân địa phương. Với sức tiêu thụ lớn như vậy, SStar JSC đã đưa ra cam kết: người dân trồng tre ở đâu thì công ty sẽ đặt nhà máy ở đó để thu mua và bảo hành 100% tre cho họ.

Ngoài việc đảm bảo nguồn nguyên liệu chế biến, nâng cao thu nhập cho người dân, điều đè nặng tâm trí ông Nguyễn Trọng Nghĩa chính là câu chuyện trồng tre để cải thiện môi trường.

Mảnh đất miền Trung được coi là miền đất hứa cho tre trồng. Nguyên nhân là do càng có nhiều nước, tre sẽ càng phát triển mạnh. Tre sẽ giúp hút nước, tái tạo và bảo vệ rừng đầu nguồn ở khu vực này.

“Có thể thấy câu chuyện bão lũ tàn phá tài nguyên, tài sản của người dân năm nào. Thay vì đi từ thiện, chúng ta phải làm gì đó để bà con nơi đây có kế hoạch làm giàu chính đáng, thoát khỏi khó khăn, nghèo đói đang hiện hữu. Và tre chính là câu trả lời ”, ông Nguyễn Trọng Nghĩa nói.